Fragment (p. 265-272) uit Ma Yenko – Een Caraïbisch levensverhaal van Vivian Tevreden:
Bij het uitgaan van de kerk die zondag groet de pastoor iedereen die voorbijloopt. Aan de zijkant van de kerk staat een vrouw met een ezel aan een touw. Ze heeft een doek met gele en groene figuren om haar hoofd gewikkeld tot hoog op haar hoofd. Haar jurk bestaat uit stroken van dezelfde stof. Eén van haar schouders is bloot en over de andere is de doek naar voren geslagen. Ze maakt oogcontact met mevrouw Lucy die moeilijk lopend, steunend op haar stok, naar haar toe komt lopen en haar dan innig omarmt. Als ze elkaar loslaten, wenkt mevrouw Lucy Margreth en Vivian.
Ook een aantal vrouwen die ze een vorige zondag bij broeder Richard hebben ontmoet, komen hun kant opgelopen. Ze omhelzen de vrouw of knikken en buigen. Vivian kijkt met grote ogen naar de vrouw op en zegt: ‘Wat bent u mooi.’ De vrouw moet hartelijk lachen. Haar schater weergalmt tegen de kerkmuur. Wat mensen verderop kijken verstoord op en wenden zich dan weer af.
‘Deze heeft contact met het al,’ zegt de vrouw tegen mevrouw Lucy, terwijl ze de hand van Vivian pakt en die even op haar hart legt.
Mevrouw Lucy knikt: ‘Dat klopt. Abena, dit is Vivian en Vivian, dit is Abena. Ze zal ons helpen met onze bijeenkomst rondom de volle maan.’
Vivian doet een stap naar voren, leunt tegen de vrouw aan en zegt zacht: ‘Ik hoop dat u mij kunt helpen met het mysterie van mijn mes.’
Abena moet weer hartelijk lachen en zegt dan: ‘Dames, ma yenko, we gaan lopen. Mevrouw Lucy, zal ik u even helpen?’
Even later zit mevrouw Lucy op de ezel. Vivian heeft de stok van mevrouw Lucy aangenomen en loopt met Margreth achter de ezel aan. Achter hen lopen een vrouw met een schaal op haar hoofd, drie vrouwen met een tas op hun rug en een laatste dame met een kar die ze achter zich aantrekt. Op de kar staan wat schalen, er liggen een grote oranje papaja en een kom met limoenen. En ingepakt in geblokte doeken liggen twee flessen tegen het fruit aan.
Ze lopen bij de kerk vandaan over de hoofdweg, maar slaan al gauw een landweg in. Het pad wordt langzaam smaller door overhangende planten en begint wat te stijgen. Met de zon hoog aan de hemel zweet iedereen. Iemand haalt een fles water uit haar tas en deelt uit. Onderweg wordt niet veel gezegd. Hoe hoger ze komen hoe hoorbaarder en verkoelender de wind wordt.
Op de top van de berg blijft iedereen staan. De ezel krijgt wat te drinken. Een aantal vrouwen gaat even zitten op een steen onder een boom die een beetje schaduw geeft. Anderen kijken staand uit over de diepdonkerblauwe baai beneden. Op de groene heuvels zijn aan de voet nog huizen zichtbaar, maar hierboven is alleen de groene natuur. Aan de hemel drijven witte, losse wolken langzaam voorbij.
‘Ma yenko,’ zegt Abena. ‘Mmea adofo,’ voegt ze toe.
Mevrouw Lucy draait zich om op de ezel, wenkt naar alle vrouwen en zegt: ‘Kom, lieve schatten, we lopen door. We zijn er bijna.’
De stoet zet zich weer in beweging. Ze dalen na de top aan de andere kant iets af en lopen dan op gelijke hoogte een stuk om de top heen. Zo komen ze bij een open plaats, omgeven door heuvels aan alle kanten. Er staat een overkapping op palen. Tot kniehoogte zijn takken tussen de palen doorgevlochten. Bij de ingang van de overkapping wordt het vlechtwerk onderbroken. Op de grond van de overkapping liggen gekleurde matten. Naast de ingang staat een stellage. Het zijn planken met ertussen rotsblokken. Er staan kaarsen op en verschillende potten met allerlei inhoud.
Aan de zijkant staat een losse paal met ernaast een ton. Eén van de vrouwen heeft de ezel met mevrouw Lucy van Adena overgenomen en bindt hem vast. Meteen begint hij gulzig uit de ton te drinken. Mevrouw Lucy wordt door een aantal vrouwen van de ezel afgeholpen. Vivian staat erbij, geeft mevrouw Lucy haar stok aan als ze weer op de grond staat en ondersteunt haar richting de ingang van de overkapping.
Abena is bij de ingang van de overkapping bezig met een plat stukje metaal waarop ze wat kruiden verkruimelt. Ze slaat een paar vuursteentjes tegen elkaar en blaast er voorzichtig op, waardoor na korte tijd rook opkringelt met een eucalyptusachtige geur. Ze loopt langs alle vrouwen, wappert de rook hun kant op en zegt steeds: ‘Adsomdwe kesi na ba.’ Dan loopt ze terug richting de ingang en legt het nog rokende plaatje neer.
‘Vivian, jij bent de jongste vrouw onder ons,’ zegt mevrouw Lucy. ‘Doe je schoenen uit en spring voor ons allemaal drie keer over dit plaatje heen. Eerst naar binnen, dan weer naar buiten en weer naar binnen.’
Vivian fronst haar wenkbrauwen en vraagt: ‘Waarom is dat?’
Mevrouw Lucy glimlacht. ‘We komen in vrede, we laten het boze buiten. Met de rook maken we dat ook aan het zichtbare en onzichtbare duidelijk.’
Met een ingespannen gezicht zet Vivian haar schoenen naast de ingang en springt naar binnen, naar buiten en weer naar binnen over het plaatje heen. Alle vrouwen joelen als ze klaar is. Ze doen hun schoenen uit en stappen dan met een opgetrokken rok over het rokende plaatje. Het plaatje blijft bij de ingang liggen.
Eenmaal binnen worden tassen uitgepakt. Dikke plakken brood komen tevoorschijn, belegd met rul gebakken ei met tomaat en ui. Ze worden op een platte schaal gelegd. Eén van de vrouwen snijdt wat tomaten in parten, overgiet ze met olie en azijn en schudt er wat zout bij. Op een andere schaal worden krokant gebakken stukjes kip gelegd.
Adina haalt borden en kommetjes tevoorschijn, zet mokken klaar waarin ze kruidenthee maakt en zegt dan: ‘Tast toe, iedereen.’ Iedereen staat op, pakt waar behoefte aan is en gaat zitten. Op een mat in de schaduw is de zon niet meer zo verzengend als eerder op de top van de heuvel. Vlagen wind vallen tussen de heuvels door en zorgen voor een bries onder de overkapping door.
‘Ik krijg een beetje kippenvel,’ zegt Vivian.
Margreth knikt en haalt een doek uit haar tas: ‘Ik was gewaarschuwd door mevrouw Lucy. Sla deze lekker om.’ Ze geeft Vivian een lichtroze zachte doek die ze omslaat en vastknoopt.
Als iedereen zit, zegt Adina: ‘In het licht en de liefde van Nyame heet ik jullie welkom hier met elkaar. Als vrouwen onder elkaar kiezen we samen deze middag door te maken. Elkaars kracht en elkaars spiritualiteit te aanschouwen en te versterken. Elkaars verdriet en pijn te aanschouwen en verzachten. Alle vrouwen voor ons zijn met ons. Alle vrouwen na ons delen ook in wat wij vandaag doen.’
Ze heeft het nog niet uitgesproken of Vivian zet haar bord neer, wijst naar de nok van de overkapping en zegt: ‘Overoma Mallie en tante Mildred zijn er ook.’ Ze staat op en zegt ietwat bestraffend: ‘Pas op, overoma Mallie, anders hangt je haar in de kip.’
Adina’s klinkende lach klinkt opnieuw en weerkaatst dit keer tegen het dak van de overkapping.
Margreth tikt Vivian aan en zegt: ‘Viv, ga weer zitten en eet je eten rustig op.’
‘Nee, mam, wacht even,’ zegt Vivian. ‘Er zit nog iemand die ik niet ken. Ze verschuift steeds dus ik kan het niet goed zien. Ze heeft sterke armen en kijkt in de verte. Maar wat is dat? Haar borst is aan één kant weggesneden, wat erg.’ Als ze het zegt, slaat ze haar hand voor haar mond en zakt geschrokken op de grond.
Adina gaat staan en spreekt uit:
Ze ontmoet degene
In een niet zo ver verleden
Die zich op deze berg
Fier en onverzettelijk ophield
Die zich op deze berg
Om vrijheid en waardigheid ophield
Die ons op deze berg
Keer op keer laat zien
Dat vrijheid
Dat waardigheid
Voor ieder mens gerechtvaardigd is
Dat pijn en verminking
Daar niets, maar dan ook niets
Aan af doen
Dat verlangen naar vrijheid
Dat verlangen naar waardigheid
Universeel en oneindig is
Eerst zij alleen
Nu wij hier samen
Straks ieder die bestaat
En nog zal bestaan
Dat wij vertrouwen en weten
Dat vrijheid en waardigheid
Universeel en oneindig is
Het wordt stil als Adina gezegd heeft wat ze zojuist zei. Iedereen eet zwijgend en kijkt ondertussen naar Adina die nu niet lacht, maar met een ernstige blik de kring rondkijkt. Dan staat ze op en loopt naar Vivian. Ze omhelst haar en gebaart haar weer te gaan zitten. ‘Eet je eten rustig op, zoals je moeder zegt,’ zegt ze.
Vorken tikken op de borden. Buiten fluiten parkieten. Na een tijdje staat Adina op en loopt naar een mand die in de hoek staat. Ze haalt er een kleine trommel uit die ze aan mevrouw Lucy geeft. Margreth krijgt een gedroogde kalebas met de zaden er nog in. Adina deelt verder uit. Een koebel met metalen vork, een kleine trommel met belletjes eraan, een lange holle kalebas met ribbels erin gesneden met een stevige tak. Als iedereen een instrument in handen heeft, begint Adina zelf te klappen. Het geluid van trommels, raspen en bellen vult de ruimte. Een paar vrouwen zingen een melodie, anderen vallen in. Het stampende ritme en de melodie vloeien in elkaar over. Adina begint te dansen.
In korte tijd is de overkapping een dampende vloer waarop alle vrouwen wervelen, door hun knieën zakken, met hun voeten stampen, hun armen in de lucht gooien, met hun billen en schouders schudden en hun hoofd lachend achterovergooien, steeds opnieuw.
Na een tijdje daalt het volume van de muziek wat en verandert het dansen in rustig schudden en zweven op tenen, tot iedereen uitgeput lachend op de grond zakt. Een vrouw die Inez heet, loopt naar buiten, snijdt een papaja aan en knijpt er flink limoen over uit. Ze schept het fruit in schaaltjes en loopt daar weer mee naar binnen om aan iedereen een schaaltje te geven. De geur van het friszoete donkeroranje fruit vult de ruimte. ‘Heerlijk, dank je, Inez,’ wordt er gemompeld. In de verte is het ruisen van de zee hoorbaar. Verder is het stil.
Als de schaaltjes leeg zijn, gebaart Adina de vrouwen om naar buiten te komen. ‘Leg de schaaltjes en borden hier even in de bak met water anders hebben we straks mieren of kakkerlakken.’
Ze loopt richting de ton. Iedereen loopt erachteraan. Bij de ton staat de ezel nog vast met zijn ogen dicht. De witte haren in zijn oren wapperen mee met een windvlaag. Adina maakt het touw los, geeft het aan Inez en zegt: ‘Zet hem maar even aan de andere kant van de overkapping. Hij hoeft niet meer vast. Nu zijn buik vol water zit, blijft hij wel in de buurt.
Tegen de andere vrouwen zegt ze: ‘Laten we allemaal om deze ton vol water gaan staan en ons één voor één wassen voor ons volgende ritueel. We gaan van oud naar jong. Inez schuift er zo wel tussen.’
Iedereen geeft Mevrouw Lucy ruimte om met haar stok het dichtste bij Adina te gaan staan. Met een schalks lachje zegt mevrouw Lucy: ‘Ben ik hier werkelijk de oudste? Ik loop nog hartstikke kwiek.’ Ze moet zelf om haar uitspraak lachen en Vivian giechelt mee.
Vivian staat als jongste aan de andere kant van Adina en buigt wat opzij om mee te kijken wat er gebeurt. Mevrouw Lucy houdt haar polsen naar voren die Adina bedruppelt met een kan met water. Voorzichtig legt Adina haar hand op het hoofd van Mevrouw Lucy. Die buigt haar hoofd naar voren, waarna Adina een beetje water over haar hoofd laat stromen met de woorden: ‘Ik zuiver je van het boze, het kwade, het onbegrip.’ Naast de ton ligt op een kruk een stapel witte doeken. ‘Geef maar even aan, Viv,’ zegt Adina.
Mevrouw Lucy pakt de witte doek aan en prevelt ingetogen: ‘Dank je.’ Ze dept zich droog en hangt de doek over haar hoofd. Dan schuifelt ze opzij uit de kring om plaats te maken voor de volgende vrouw die richting Adina stapt. Een stukje verder bij de overkapping vandaan staat een boom. Mevrouw Lucy gaat eronder zitten op een steen.
Bij de ton is een volgende vrouw aan de beurt. Na hetzelfde ritueel loopt zij ook naar de boom. Als Vivian als laatste aan de beurt is, zegt ze: ‘Ik weet al wat ik moet doen.’ Ze steekt haar armen naar voren met haar palmen omhoog en kijkt Adina triomfantelijk aan.
‘Ietsje rustiger, jongedame. Voor jou is het de eerste keer, dus jij mag knielen,’ zegt Adina.
Vivian gaat op één knie zitten. Ze schiet weer omhoog en zegt: ‘Au, die steentjes op de grond die drukken in mijn knie, mag er iets onder?’ Voor Adina kan reageren pakt ze de laatste witte doek, legt die op de grond, zakt er gelijk op met haar knie en kijkt omhoog. ‘Of mocht dat niet?’ zegt ze als ze Adina aankijkt.
Die glimlacht en zegt: ‘Het is al goed. Buig maar voorover’.
© Vivian Tevreden, 2024 | Ma Yenko – Een Caraïbisch levensverhaal verschijnt op 24 mei, als softcover en als eBook, bij Uitgeverij HENS.
Ma Yenko op tournee in september 2024
De Ma-Yenko-tournee gaat verder in september onder de noemer: Deel jouw verhaal: wat maakte jouw (groot)moeder dapper? Wees welkom op:
Ma Yenko vertelt de geschiedenis van opeenvolgende generaties vrouwen op Anguilla, Sint Maarten, Curaçao en uiteindelijk Holland. Het boek werpt een andere blik op de geschiedenis van slavernij en kolonisatie, vanuit het perspectief van vrouwen-van-kleur. Zij ondergaan en dragen hun lot, maar zijn ook krachtig, en vinden hun weg.
Bestel jouw exemplaar van Ma Yenko (softcover: € 21,95 – eBook: € 12,45) in de webshop van Uitgeverij HENS of via de boekhandel.
Volg het blog van Vivian op www.mayenko.com en de reis van Ma Yenko op Instagram: @viviantevreden #mayenko
5*-recensie voor Wij zijn er even niet
21 augustus 2024 – Op Surfing Ann’s Boekenblog verscheen een mooie recensie van Wij zijn er even niet van Hannah Hofman. Een fragment:
“Meteen vanaf
de eerste pagina van Wij zijn er even niet van Hannah Hofman word je meegezogen in het verhaal. Zo te verder je komt, zo te lastiger het wordt om het boek weg te leggen. Door de diverse verrassende wendingen wil je weten hoe het verhaal verder zal gaan en hoe het verhaal zal eindigen. Tegen het eind krijg je een vermoeden hoe het verhaal zal eindigen en verbaast je het een en ander niet, doordat je bepaalde personen al hebt leren kennen. Je hoopt ergens dat een bepaald persoon bij zal draaien, haar ware zelf van vroeger tijden weer zal gaan vinden. Of dat gebeurt, mag je zelf gaan lezen. In ieder geval heeft de auteur zich heel goed in de personages ingeleefd.
Je merkt tijdens het lezen dat de auteur zelf genoeg levenservaring heeft, waardoor zij bepaalde stukjes, zoals over relaties, goed heeft kunnen beschrijven. Mede daardoor heeft de auteur zich goed kunnen inleven in de personages. De belangrijkste personages heeft ze goed weten uit te diepen. Wat gedurfd is van de auteur, is dat ze ook complexe gevoelens voor iemand, wat door omstandigheden eigenlijk niet kan, heeft durven te beschrijven. De auteur laat daarmee goed zien hoe verwarrend gevoelens kunnen zijn, dat je er soms geen grip op hebt. Het is iets wat veel mensen zullen herkennen, omdat ze zelf ook ooit in die schoenen hebben gestaan. Het is mooi dat ze dat van meer kanten heeft beschreven. Daarnaast laat de auteur, onder andere daardoor, zien hoe snel een oordeel over iets geveld kan worden en hoe dat door eigen belangen uitgemolken kan worden. Het laat zien hoe snel iemands reputatie kan veranderen.”
Lees de hele recensie op Surfing Ann’s Boekenblog. Bestel jouw exemplaar van Wij zijn er even niet (softcover: € 21,50) in de webshop van Uitgeverij HENS of via de (online) boekhandel.
Ma Yenko in de winkels en op tournee
“Denk eens aan je moeder… En aan haar moeder… Waarin waren zij dapper?”
Ma Yenko vertelt de geschiedenis van opeenvolgende generaties vrouwen op Anguilla, Sint Maarten, Curaçao en uiteindelijk Holland. Het boek werpt een andere blik op de geschiedenis van slavernij en kolonisatie, vanuit het perspectief van vrouwen-van-kleur. Zij ondergaan en dragen hun lot, maar zijn ook krachtig, en vinden hun weg.
Bestel jouw exemplaar van Ma Yenko (softcover: € 21,95 – eBook: € 12,45) in de webshop van Uitgeverij HENS of via de boekhandel.
Volg het blog van Vivian op www.mayenko.com en de reis van Ma Yenko op Instagram: @viviantevreden #mayenko
Nieuwsupdate Hoe is het met jou?
13 mei 2024 – “Wat een geweldige reacties hebben we ontvangen in de maanden nadat ons boek verscheen in september vorig jaar! Het is hartverwarmend om te zien hoe mensen van verschillende achtergronden en leeftijden reageren op ons werk,” schrijft Astrid Ottenheym in het voorwoord van de nieuwsdupdate die we maakten over haar, samen met Robbin Haaijer geschreven boek Hoe is het met jou? Lessen uit een pedagogisch ecosysteem. Een aantal van die mensen laten we aan het woord: hoe hebben zij het boek ervaren, wat hebben ze eraan, wat doen ze ermee? “Met dit boek lees je tien managementboeken op één avond,” zegt bijvoorbeeld Janny Rijks-Lutke, beleidsadviseur van de gemeente Gorinchem. “Nadat je het gelezen hebt, kijk je met andere ogen, gebruik je andere taal,” vertelt ervaringsdeskundige Levi van Dijk.
Lees hun – en andere – verhalen in het flipbook Hoe is het met jou? dat je kunt lezen op deze site (en kunt downloaden als pdf of kunt printen). We zijn benieuwd naar jouw verhalen: hoe heb jij het boek gebruikt? Wat heeft het jou gebracht? Wat heb je eraan (gehad)? Als je wilt, stuur dan je reactie naar info@hoeishetmetjou.nu, Veel leesplezier gewenst met de nieuwsupdate!
> Lees hier de nieuwsupdate Hoe is het met jou?
Astrid en Robbin in podcast Taco Visser
> De podcast Onderwijs leiden met hart en ziel is te beluisteren via Spotify, Apple Podcasts of je eigen favoriete platform.
Hoe is het met jou? Lessen uit een pedagogisch ecosysteem is verkrijgbaar in de boekhandel en in de webshop van Uitgeverij HENS. Binnenkort verschijnt ook de eBook-versie.
Een fragment uit Ma Yenko…
Fragment (p. 265-272) uit Ma Yenko – Een Caraïbisch levensverhaal van Vivian Tevreden:
Bij het uitgaan van de kerk die zondag groet de pastoor iedereen die voorbijloopt. Aan de zijkant van de kerk staat een vrouw met een ezel aan een touw. Ze heeft een doek met gele en groene figuren om haar hoofd gewikkeld tot hoog op haar hoofd. Haar jurk bestaat uit stroken van dezelfde stof. Eén van haar schouders is bloot en over de andere is de doek naar voren geslagen. Ze maakt oogcontact met mevrouw Lucy die moeilijk lopend, steunend op haar stok, naar haar toe komt lopen en haar dan innig omarmt. Als ze elkaar loslaten, wenkt mevrouw Lucy Margreth en Vivian.
Ook een aantal vrouwen die ze een vorige zondag bij broeder Richard hebben ontmoet, komen hun kant opgelopen. Ze omhelzen de vrouw of knikken en buigen. Vivian kijkt met grote ogen naar de vrouw op en zegt: ‘Wat bent u mooi.’ De vrouw moet hartelijk lachen. Haar schater weergalmt tegen de kerkmuur. Wat mensen verderop kijken verstoord op en wenden zich dan weer af.
‘Deze heeft contact met het al,’ zegt de vrouw tegen mevrouw Lucy, terwijl ze de hand van Vivian pakt en die even op haar hart legt.
Mevrouw Lucy knikt: ‘Dat klopt. Abena, dit is Vivian en Vivian, dit is Abena. Ze zal ons helpen met onze bijeenkomst rondom de volle maan.’
Vivian doet een stap naar voren, leunt tegen de vrouw aan en zegt zacht: ‘Ik hoop dat u mij kunt helpen met het mysterie van mijn mes.’
Abena moet weer hartelijk lachen en zegt dan: ‘Dames, ma yenko, we gaan lopen. Mevrouw Lucy, zal ik u even helpen?’
Even later zit mevrouw Lucy op de ezel. Vivian heeft de stok van mevrouw Lucy aangenomen en loopt met Margreth achter de ezel aan. Achter hen lopen een vrouw met een schaal op haar hoofd, drie vrouwen met een tas op hun rug en een laatste dame met een kar die ze achter zich aantrekt. Op de kar staan wat schalen, er liggen een grote oranje papaja en een kom met limoenen. En ingepakt in geblokte doeken liggen twee flessen tegen het fruit aan.
Ze lopen bij de kerk vandaan over de hoofdweg, maar slaan al gauw een landweg in. Het pad wordt langzaam smaller door overhangende planten en begint wat te stijgen. Met de zon hoog aan de hemel zweet iedereen. Iemand haalt een fles water uit haar tas en deelt uit. Onderweg wordt niet veel gezegd. Hoe hoger ze komen hoe hoorbaarder en verkoelender de wind wordt.
Op de top van de berg blijft iedereen staan. De ezel krijgt wat te drinken. Een aantal vrouwen gaat even zitten op een steen onder een boom die een beetje schaduw geeft. Anderen kijken staand uit over de diepdonkerblauwe baai beneden. Op de groene heuvels zijn aan de voet nog huizen zichtbaar, maar hierboven is alleen de groene natuur. Aan de hemel drijven witte, losse wolken langzaam voorbij.
‘Ma yenko,’ zegt Abena. ‘Mmea adofo,’ voegt ze toe.
Mevrouw Lucy draait zich om op de ezel, wenkt naar alle vrouwen en zegt: ‘Kom, lieve schatten, we lopen door. We zijn er bijna.’
De stoet zet zich weer in beweging. Ze dalen na de top aan de andere kant iets af en lopen dan op gelijke hoogte een stuk om de top heen. Zo komen ze bij een open plaats, omgeven door heuvels aan alle kanten. Er staat een overkapping op palen. Tot kniehoogte zijn takken tussen de palen doorgevlochten. Bij de ingang van de overkapping wordt het vlechtwerk onderbroken. Op de grond van de overkapping liggen gekleurde matten. Naast de ingang staat een stellage. Het zijn planken met ertussen rotsblokken. Er staan kaarsen op en verschillende potten met allerlei inhoud.
Aan de zijkant staat een losse paal met ernaast een ton. Eén van de vrouwen heeft de ezel met mevrouw Lucy van Adena overgenomen en bindt hem vast. Meteen begint hij gulzig uit de ton te drinken. Mevrouw Lucy wordt door een aantal vrouwen van de ezel afgeholpen. Vivian staat erbij, geeft mevrouw Lucy haar stok aan als ze weer op de grond staat en ondersteunt haar richting de ingang van de overkapping.
Abena is bij de ingang van de overkapping bezig met een plat stukje metaal waarop ze wat kruiden verkruimelt. Ze slaat een paar vuursteentjes tegen elkaar en blaast er voorzichtig op, waardoor na korte tijd rook opkringelt met een eucalyptusachtige geur. Ze loopt langs alle vrouwen, wappert de rook hun kant op en zegt steeds: ‘Adsomdwe kesi na ba.’ Dan loopt ze terug richting de ingang en legt het nog rokende plaatje neer.
‘Vivian, jij bent de jongste vrouw onder ons,’ zegt mevrouw Lucy. ‘Doe je schoenen uit en spring voor ons allemaal drie keer over dit plaatje heen. Eerst naar binnen, dan weer naar buiten en weer naar binnen.’
Vivian fronst haar wenkbrauwen en vraagt: ‘Waarom is dat?’
Mevrouw Lucy glimlacht. ‘We komen in vrede, we laten het boze buiten. Met de rook maken we dat ook aan het zichtbare en onzichtbare duidelijk.’
Met een ingespannen gezicht zet Vivian haar schoenen naast de ingang en springt naar binnen, naar buiten en weer naar binnen over het plaatje heen. Alle vrouwen joelen als ze klaar is. Ze doen hun schoenen uit en stappen dan met een opgetrokken rok over het rokende plaatje. Het plaatje blijft bij de ingang liggen.
Eenmaal binnen worden tassen uitgepakt. Dikke plakken brood komen tevoorschijn, belegd met rul gebakken ei met tomaat en ui. Ze worden op een platte schaal gelegd. Eén van de vrouwen snijdt wat tomaten in parten, overgiet ze met olie en azijn en schudt er wat zout bij. Op een andere schaal worden krokant gebakken stukjes kip gelegd.
Adina haalt borden en kommetjes tevoorschijn, zet mokken klaar waarin ze kruidenthee maakt en zegt dan: ‘Tast toe, iedereen.’ Iedereen staat op, pakt waar behoefte aan is en gaat zitten. Op een mat in de schaduw is de zon niet meer zo verzengend als eerder op de top van de heuvel. Vlagen wind vallen tussen de heuvels door en zorgen voor een bries onder de overkapping door.
‘Ik krijg een beetje kippenvel,’ zegt Vivian.
Margreth knikt en haalt een doek uit haar tas: ‘Ik was gewaarschuwd door mevrouw Lucy. Sla deze lekker om.’ Ze geeft Vivian een lichtroze zachte doek die ze omslaat en vastknoopt.
Als iedereen zit, zegt Adina: ‘In het licht en de liefde van Nyame heet ik jullie welkom hier met elkaar. Als vrouwen onder elkaar kiezen we samen deze middag door te maken. Elkaars kracht en elkaars spiritualiteit te aanschouwen en te versterken. Elkaars verdriet en pijn te aanschouwen en verzachten. Alle vrouwen voor ons zijn met ons. Alle vrouwen na ons delen ook in wat wij vandaag doen.’
Ze heeft het nog niet uitgesproken of Vivian zet haar bord neer, wijst naar de nok van de overkapping en zegt: ‘Overoma Mallie en tante Mildred zijn er ook.’ Ze staat op en zegt ietwat bestraffend: ‘Pas op, overoma Mallie, anders hangt je haar in de kip.’
Adina’s klinkende lach klinkt opnieuw en weerkaatst dit keer tegen het dak van de overkapping.
Margreth tikt Vivian aan en zegt: ‘Viv, ga weer zitten en eet je eten rustig op.’
‘Nee, mam, wacht even,’ zegt Vivian. ‘Er zit nog iemand die ik niet ken. Ze verschuift steeds dus ik kan het niet goed zien. Ze heeft sterke armen en kijkt in de verte. Maar wat is dat? Haar borst is aan één kant weggesneden, wat erg.’ Als ze het zegt, slaat ze haar hand voor haar mond en zakt geschrokken op de grond.
Adina gaat staan en spreekt uit:
Het wordt stil als Adina gezegd heeft wat ze zojuist zei. Iedereen eet zwijgend en kijkt ondertussen naar Adina die nu niet lacht, maar met een ernstige blik de kring rondkijkt. Dan staat ze op en loopt naar Vivian. Ze omhelst haar en gebaart haar weer te gaan zitten. ‘Eet je eten rustig op, zoals je moeder zegt,’ zegt ze.
Vorken tikken op de borden. Buiten fluiten parkieten. Na een tijdje staat Adina op en loopt naar een mand die in de hoek staat. Ze haalt er een kleine trommel uit die ze aan mevrouw Lucy geeft. Margreth krijgt een gedroogde kalebas met de zaden er nog in. Adina deelt verder uit. Een koebel met metalen vork, een kleine trommel met belletjes eraan, een lange holle kalebas met ribbels erin gesneden met een stevige tak. Als iedereen een instrument in handen heeft, begint Adina zelf te klappen. Het geluid van trommels, raspen en bellen vult de ruimte. Een paar vrouwen zingen een melodie, anderen vallen in. Het stampende ritme en de melodie vloeien in elkaar over. Adina begint te dansen.
In korte tijd is de overkapping een dampende vloer waarop alle vrouwen wervelen, door hun knieën zakken, met hun voeten stampen, hun armen in de lucht gooien, met hun billen en schouders schudden en hun hoofd lachend achterovergooien, steeds opnieuw.
Na een tijdje daalt het volume van de muziek wat en verandert het dansen in rustig schudden en zweven op tenen, tot iedereen uitgeput lachend op de grond zakt. Een vrouw die Inez heet, loopt naar buiten, snijdt een papaja aan en knijpt er flink limoen over uit. Ze schept het fruit in schaaltjes en loopt daar weer mee naar binnen om aan iedereen een schaaltje te geven. De geur van het friszoete donkeroranje fruit vult de ruimte. ‘Heerlijk, dank je, Inez,’ wordt er gemompeld. In de verte is het ruisen van de zee hoorbaar. Verder is het stil.
Als de schaaltjes leeg zijn, gebaart Adina de vrouwen om naar buiten te komen. ‘Leg de schaaltjes en borden hier even in de bak met water anders hebben we straks mieren of kakkerlakken.’
Ze loopt richting de ton. Iedereen loopt erachteraan. Bij de ton staat de ezel nog vast met zijn ogen dicht. De witte haren in zijn oren wapperen mee met een windvlaag. Adina maakt het touw los, geeft het aan Inez en zegt: ‘Zet hem maar even aan de andere kant van de overkapping. Hij hoeft niet meer vast. Nu zijn buik vol water zit, blijft hij wel in de buurt.
Tegen de andere vrouwen zegt ze: ‘Laten we allemaal om deze ton vol water gaan staan en ons één voor één wassen voor ons volgende ritueel. We gaan van oud naar jong. Inez schuift er zo wel tussen.’
Iedereen geeft Mevrouw Lucy ruimte om met haar stok het dichtste bij Adina te gaan staan. Met een schalks lachje zegt mevrouw Lucy: ‘Ben ik hier werkelijk de oudste? Ik loop nog hartstikke kwiek.’ Ze moet zelf om haar uitspraak lachen en Vivian giechelt mee.
Vivian staat als jongste aan de andere kant van Adina en buigt wat opzij om mee te kijken wat er gebeurt. Mevrouw Lucy houdt haar polsen naar voren die Adina bedruppelt met een kan met water. Voorzichtig legt Adina haar hand op het hoofd van Mevrouw Lucy. Die buigt haar hoofd naar voren, waarna Adina een beetje water over haar hoofd laat stromen met de woorden: ‘Ik zuiver je van het boze, het kwade, het onbegrip.’ Naast de ton ligt op een kruk een stapel witte doeken. ‘Geef maar even aan, Viv,’ zegt Adina.
Mevrouw Lucy pakt de witte doek aan en prevelt ingetogen: ‘Dank je.’ Ze dept zich droog en hangt de doek over haar hoofd. Dan schuifelt ze opzij uit de kring om plaats te maken voor de volgende vrouw die richting Adina stapt. Een stukje verder bij de overkapping vandaan staat een boom. Mevrouw Lucy gaat eronder zitten op een steen.
Bij de ton is een volgende vrouw aan de beurt. Na hetzelfde ritueel loopt zij ook naar de boom. Als Vivian als laatste aan de beurt is, zegt ze: ‘Ik weet al wat ik moet doen.’ Ze steekt haar armen naar voren met haar palmen omhoog en kijkt Adina triomfantelijk aan.
‘Ietsje rustiger, jongedame. Voor jou is het de eerste keer, dus jij mag knielen,’ zegt Adina.
Vivian gaat op één knie zitten. Ze schiet weer omhoog en zegt: ‘Au, die steentjes op de grond die drukken in mijn knie, mag er iets onder?’ Voor Adina kan reageren pakt ze de laatste witte doek, legt die op de grond, zakt er gelijk op met haar knie en kijkt omhoog. ‘Of mocht dat niet?’ zegt ze als ze Adina aankijkt.
Die glimlacht en zegt: ‘Het is al goed. Buig maar voorover’.
© Vivian Tevreden, 2024 | Ma Yenko – Een Caraïbisch levensverhaal verschijnt op 24 mei, als softcover en als eBook, bij Uitgeverij HENS.
Een website voor Ma Yenko
Melchior Wammes: ‘Laat de leerling nooit los!’
Melchior over wat het voor jongeren kan opleveren als zij aan tafel zitten:
“Alle leerlingen, hoe jong ze ook zijn, weten echt wel wat ze nodig hebben. Of ze het kunnen uitdrukken is misschien een ander verhaal, maar als de ander goed wil luisteren, kom je daar samen wel uit. En dan kunnen er mooie dingen gebeuren, dingen waar professionals onderling echt niet opgekomen zouden zijn.”
Over wat het voor professionals (en indirect dus voor jongeren) kan opleveren als jongeren aan tafel zitten:
“In de praktijk wordt er vaak óver jongeren gesproken en niet mét hen. Bij Eigenwijsheid veranderen we dat door overal aanwezig te zijn. Of het nou bij een congres is of een lokale bespreking: wij geven gevraagd en ongevraagd advies, soms op een eigenwijze manier. Ik vind dat het leukst op plekken waar we nog niet zo welkom zijn, waar ze niet staan te springen om jongeren aan het woord te laten. Vaak hoeven we niet eens iets te zeggen, al doen we dat wel. Alleen al doordat we ons gezicht laten zien, merken mensen dat het beeld dat ze hebben, niet klopt. Ze ervaren ongemak: ‘we hebben het over probleemjongeren en thuiszitters die niets willen, maar de jongeren die ik hier aan tafel zie zitten, willen wél.’”
Over het belang van krachtenbundeling voor leerlingen en ouders:
“Om te zorgen dat hun stem in iedere regio wordt gehoord, is het nodig dat leerlingen en ouders zich verenigen. Want als je in je eentje iets zegt, wordt het snel afgedaan als incident. Voor mij was school bijvoorbeeld beslist geen veilige plek. Ik heb op dertien plekken op school gezeten en na iedere wissel dacht ik: dit wordt het weer niet. Ik voelde me echt afgewezen. Maar ik was niet de enige: bij Éigenwijsheid hebben we allemáál zo’n verhaal. De oorzaken verschillen van persoon tot persoon, maar voor geen van ons was een vangnet beschikbaar. Zeg je zoiets in je eentje, dan wordt het vaak niet serieus genomen. Maar als je met een groepje mensen met vergelijkbare ervaringen bent, is het voor anderen veel moeilijker om te zeggen: dit is een incident.”
“Geef leerlingen ten minste de gelegenheid om aan te sluiten bij een multidisciplinair overleg. Dat is niet vanzelfsprekend, terwijl het toch over hen gaat. Wat mij betreft mag de leerling de agenda bepalen of het gesprek voorzitten. Dat kan natuurlijk niet bij iedereen, maar als dat niet mogelijk is, laat de leerling dan op zijn minst vooraf drie vragen stellen en zorg dat die worden besproken. Of neem het gesprek op zodat de leerling het kan terugluisteren. Echt, het kan op allerlei manieren. Een leerling hoeft niet fysiek in de kamer te zijn om te weten: ja, er wordt naar mij geluisterd.”
Over concrete stappen die je als professional op school kunt zetten opdat de leerling gezien wordt:
“Laat de leerling nooit los. Ook niet als het lastig wordt, zelfs niet als de leerling naar een andere school gaat. Ga daar kijken! Het staat je vrij om af en toe gewoon nog eens contact op te nemen en te vragen hoe het gaat. Dat zijn van die kleine dingen die vaak niet gebeuren, terwijl ze wel heel erg kunnen helpen. Blijf óók betrokken wanneer er geen plek wordt gevonden. Kun je niks betekenen, zeg dan gewoon eerlijk: wij weten het ook niet. Of zoals ze bij PPO NK zo mooi zeggen: laten we samen puzzelen.”
(tekst interview: Suzanne Visser; illustratie: Ksenia Anokhina; delen uit dit interview werden opgenomen in ‘Hoe is het met jou? Lessen uit een pedagogisch ecosysteem‘ van Astrid Ottenheym en Robbin Haaijer.)
HENS op conferentie Windesheim Zwolle
Genomineerd voor Onderwijsboek van het Jaar 2023
Ben je het met haar eens en wil je ook stemmen op Hoe is het met jou? Dat kan via deze link. Heb je het boek zelf nog niet (gelezen)? Bestel het dan bij de boekhandel of in onze webshop. En laat je ons dan weten hoe het met jou is?