HENS-blog

Al in 2001 bedacht kindercoach, videomaker en schrijver Sasha Tieman het verhaal van OverAarde. In 2020 zaten we er ineens middenin: iedereen zat opgesloten in zijn eigen huis en had alleen nog contact met elkaar via een beeldscherm. Misschien werd het tijd om het verhaal uit te werken tot een roman, besloot Sasha. Om kinderen te waarschuwen voor een wereld waarin ze terecht kunnen komen als ze volwassenen hun gang laten gaan. ‘In wat voor wereld wil je leven?’ schreef ze uitdagend op de cover.

Wat mooi dat er nog boeken geschreven worden waarin de literatuur werkelijk iets betekent. Zoveel zelfs dat het hele boek in het teken staat van het zoeken naar een mysterieuze schrijver die na publicatie van zijn eerste roman in de anonimiteit verdween. Die roman moet zoiets geweldigs zijn geweest, als we de hoofdpersoon mogen geloven, dat je het boek, zo’n tachtig jaar na verschijnen, tientallen keren kunt lezen en er nog steeds iets nieuws in kunt ontdekken.

Dappere poging van Leon de Winter (1954) om te willen fantaseren over de (West-Europese) wereld die ons rond 2040 te wachten staat. Het Lied van Europa noemde hij zijn roman, waar hij, af en aan, sinds 2013 aan heeft gewerkt, zo vertelde hij in een mooi gesprek bij De Nieuwe Wereld.

En ik maar denken dat het ingewikkeld was: digitaal geld, cryptomunten, ‘central bank digital currencies’ (cbdc’s). Mahir Alkaya, ingenieur en Tweede Kamerlid voor de SP, schreef er een boek over – Van wie wordt ons geld? – en nu weet ik: het is doodeenvoudig! Het is in ieder geval niet moeilijker te begrijpen dan een economieles uit Havo 3. Wat ik lastiger te begrijpen vind, is het relatieve optimisme waarmee Alkaya de onvermijdelijke komst van digitale euro tegemoet treedt.

Thierry Baudet, politiek leider en fractievoorzitter van Forum voor Democratie in de Tweede Kamer, publiceerde zijn boek Het Corona Bedrog al weer even geleden, in maart van dit jaar. Hoeveel exemplaren er inmiddels van zijn verkocht, kon ik niet vinden. Wel stond het boek wekenlang op de eerste plaats van de Beststeller Top 60 van het CPNB. En in oktober jl. dreigde het de NS Publieksprijs te winnen, wat voorkomen werd door het besluit de prijs niet uit te reiken dit jaar. Hoog tijd om het boek zelf eens te gaan lezen – iets wat de meeste mensen die er een vaak uitgesproken oordeel over hebben, niet zullen hebben gedaan.

"Vincent van Meiningen, onze leraar geschiedenis en filosofie, mag niet meer lesgeven zoals hij dat wil. Daar zijn wij het niet mee eens! Wij roepen daarom iedereen op die het hier ook niet mee eens is om morgen, donderdag 18 februari, om kwart over tien naar de kantine te komen. We zullen dan bepalen wat ons te doen staat. Misschien is het tijd dat we in staking gaan?!" (Aisha El H., voorzitter leerlingenraad)

Toneel had Grunberg al wel geschreven – hij had zelfs eerst acteur willen worden voordat hij zich aan de literatuur waagde – maar een filmscript nog niet, toen hij na verschijning van Blauwe Maandagen het verzoek kreeg van de Palestijns-Nederlandse regisseur Hany Abu-Assad (1961) om een script te schrijven. De enige instructie: ‘Schrijf maar iets nieuws.’ “Ik had geen idee hoe je een filmscript schreef”, noteert Grunberg in het nawoord van zijn in 1998 gepubliceerde en in hetzelfde jaar verfilmde script Het 14^e Kippetje, “maar toen ik aan Blauwe Maandagen begon had ik ook geen idee hoe je een roman schreef – ik weet het nog steeds niet. Dus dat leek me eerder een voordeel.”

Eindelijk valt er wat te lachen bij Grunberg. De verzamelde artikelen en columns die (door zijn uitgever?) met de enigszins pretentieuze verzamelnaam ‘essays’ in 1998 gepresenteerd werden onder de titel De troost van de slapstick bevatten veel humor. Zijn tot dan toe verschenen proza (Blauwe maandagen, Figuranten en het boekenweekgeschenk De heilige Antonio) bevatte vooral veel treurigheid: personages die zich geen raad weten met het leven en zich verliezen in drank, (betaalde) seks, dromen en heel veel troosteloos restaurantbezoek. Dat zal te maken hebben met Grunbergs mensbeeld, en vooral met zijn visie op literatuur –het één komt ongetwijfeld voort uit het ander. In De troost van de slapstick komen we daar alles over te weten.

In zijn derde officiële publicatie zet Grunberg een volgende stap in de fictionalisering van zijn leven. Heette de hoofdpersoon in Blauwe Maandagen (1994) nog Arnon Grunberg, in Figuranten (1997) kreeg zijn alter ego de naam Ewald Stanislas Krieg. In De heilige Antonio, het Boekenweekgeschenk 1998 – waarmee hij Hella Haasse opvolgde als jongste auteur ooit die de eer kreeg deze jaarlijkse traditie naar eigen inzicht in te mogen vullen – keert Ewald Krieg terug als succesvol schrijver die zijn geld inzet om tot mislukking gedoemde ambities van anderen waar te maken.

In zijn tweede roman Figuranten, gepubliceerd in 1997, maakt Arnon Grunberg de sprong van autobiografisch verwerkingsproza naar echte fictie: de hoofdpersoon heet niet meer Arnon Grunberg, maar Ewald Stanislas Krieg.