HENS-blog

“Schrijven is de meest eenvoudige manier om iets te creëren, omdat je er alleen je hoofd voor nodig hebt. Door te schrijven kun je ontsnappen aan die ene geest, dat ene lichaam waaraan je vastzit. Schrijven biedt je de mogelijkheid om iedereen te worden die je wilt, en te leven in alle tijden die er zijn geweest, of nog moeten komen.” 

Aan het woord is de veelbekroonde kinderboekenschrijver Benny Lindelauf (Sittard, 1964). Zijn hele leven wist hij al dat hij schrijven wilde. In de jaren negentig begon hij zijn schrijfdrang serieus te nemen en schreef hij zich in voor een cursus bij Scriptplus in Amsterdam. “Daar leerde ik de techniek die ik vervolgens toe ging passen in korte verhalen. Toen ik dat beheerste, dacht ik: maar een groot werk, hoe doe je dat dan?”

Zo begon hij aan Negen open armen, een episch opgezet werk over een familie van drie zusters, vier broers, een vader en een grootmoeder dat zich afspeelt in en om een stad als Sittard in de jaren dertig van de vorige eeuw. Het boek, en het vervolg erop: De hemel van Heivisj, hield hem elf jaar bezig. Het tweeluik werd onder meer bekroond met de Thea Beckmannprijs (2004) en de Woutertje Pieterse Prijs (2011). 

De verhalen van zijn eigen grootmoeder vormden het zaadje voor het relaas van de fictieve Limburgse familie Boon. “Mijn grootmoeder vertelde altijd verhalen over het huis waar zij woonde met haar zussen. Ze sprak er altijd over met veel verlangen. Maar ze heeft nooit verteld waarom ze er zijn weggegaan. Dat zette mijn fantasie in werking. Ik ben ook volksverhalen gaan lezen, lokale geschiedenissen en ben met mensen gaan praten. Uit al die elementen groeide een deels verzonnen familiegeschiedenis.”

Schrijven is als paardrijden

Schrijven is voor Benny als paardrijden: “Soms stuur je het paard, soms laat je het los. Meestal weet het paard wel waar het naartoe wil. Belangrijk is dat je op die momenten het paard volgt, je impulsen, en niet te veel gaat sturen. Componeren – herschikken, herschrijven, schrappen, toevoegen – komt wel op het eind. Dán maakt het boek ineens een sprong van een verhaal naar een goed boek. Hoe je dat doet, werkt voor ieder boek weer anders, is mijn ervaring. Bij ieder boek begin je weer opnieuw als leerling en eindig je, als het lukt, als meester. Intussen heb je steeds weer dezelfde fouten gemaakt.”

Hij werkt niet met een gedetailleerd schema. Wel weet hij soms het einde al. Soms ook niet, en dan ineens is het er. “Het is een kwestie van goed leren luisteren: het verhaal wil iets, en vertelt zichzelf. Ik vergelijk het ook wel eens met een zwangerschap: wat daar binnenin je plaatsvindt, daar heb je maar een heel klein beetje invloed op. Het is jouw taak om het te helpen geboren te worden.”

Benny schrijft bij voorkeur in blokjes van anderhalf uur. Op welk moment van de dag maakt hem niet uit. Hij stelt een alarmklokje in en begint te schrijven. Daarna neemt hij pauze. Dan begint hij daarna aan een volgend blokje van anderhalf uur. “Als me dat lukt, ben ik tevreden. Belangrijk is om niet boos te worden op mijzelf als het een keer niet lukt. Je moet er geen worsteling van maken op leven en dood. Schrijver Wim Daniëls adviseert om pas te beginnen met schrijven als het hele boek in je hoofd zit. Zover zou ik niet willen gaan, maar ik heb wel geleerd om geduld te hebben. Je moet het talent hebben om te wachten, om het uit te zitten. Regelmatig kom je op een punt dat het niet lukt. Dat is pijnlijk, maar essentieel. Dan gebeurt er iets met je als schrijver, dan doe je iets wat je nog niet eerder deed. Je boek wordt daar alleen maar beter van.”

De rol van de redacteur

Zijn vaste redacteur bij Querido is Dik Zweekhorst, die in meerdere fasen van het schrijfproces een rol speelt. “Hij probeert te begrijpen wat ik aan het doen ben. Voor mij is het belangrijk om te horen wat hij mooi vindt, wat potentie heeft. Over zwakke of onduidelijke passages stelt hij vragen. Voor mij is het belangrijk om te horen waar ik goed in ben. Dat heb ik nodig om in mijzelf te kunnen blijven geloven. Prettig aan Querido vind ik dat ze schrijvers begeleiden, en geen losse boeken. Dat maakt hun kinderboekenfonds zo sterk.”

“Als het boek er eenmaal is, voelt het alsof het op kamers is gegaan: het leidt dan zijn eigen leven en ik heb er niks meer over te zeggen. Ik heb ook geen behoefte om nog dingen te wijzigen in latere drukken, het boek is goed zoals het is. Opvallend is wel dat als ik vertalingen van mijn boeken lees in een taal die ik ook versta, het lijkt alsof het door een ander geschreven is. Regelmatig betrap ik mijzelf er dan op dat ik denk: maar dit is best een goed boek.”

Scheidslijnen binnen de literatuur

Een van de meest onderschatte genres binnen de literatuur vindt Benny boeken voor young adults. “Ik vind de scheidslijnen die we aanbrengen voor verschillende leeftijdsgroepen nogal kunstmatig. De meeste volwassenen zullen niet snel een boek voor niet-volwassenen pakken. En dat is vaak zo onterecht! Ken je de boeken van Gideon Samson, van Martha Heesen, Els Beerten, Bart Moeyaert of Floortje Zwigtman? Die zou iedereen mogen lezen, en niet alleen de specifieke doelgroep waarop zij zich zouden richten. Zelf werk ik momenteel aan een boek voor volwassenen. Ik noem dat expres mijn eerste boek voor een specifieke doelgroep. Mijn andere boeken zijn geschreven voor iedereen die houdt van een goed verhaal.”

Benny Lindelauf houdt van schrijvers die hem de ruimte geven mee te gaan in een mooi verteld verhaal. Zoals Anne Tyler, die heel goed is een lichte toon voor zware onderwerpen – “ik probeer dat zelf nu ook in mijn boek voor volwassenen” – of Mark Haddon. “Pasgeleden las ik Een geschiedenis van de wereld in 10½ hoofdstukvan Julian Barnes. Wat een verbeeldingskracht heeft die man! Als ik toch eens een boek zou mogen schrijven van dat kaliber…” verzucht de in 2021 met Hele verhalen voor een halve soldaat voor de tweede maal met de Woutertje Pieterse Prijs bekroonde (kinderboeken)auteur. 

(Richard Stuivenberg, Uitgeverij HENS, 2022)

> Recente uitgaven van Benny Lindelauf:

> Benny Lindelauf op website Querido

> Website Benny Lindelauf

Foto: Koos Breukel (via website Querido)